ZABAWY DŹWIEKONAŚLADOWCZE - Kto z nas nie zna wiersza Juliana Tuwima pt. „Lokomotywa”?! „… Buch – jak gorąco! Uch – jak gorąco!.... …Bo para te tłoki wciąż tłoczy i tłoczy, I koła turkocą i puka i stuka to: Tak to to, tak to to, tak to , tak to to!...” Ale czy czytając ten wiersz zastanawiamy się, że jest to doskonały utwór mogący posłużyć do zabaw dźwiękonaśladowczych?
Słuch działa bez przerwy. Rozwija się w okresie prenatalnym. Dlatego, po urodzeniu, dziecko jest w stanie odróżnić mowę od innych dźwięków. Szczególnie ważny dla dziecka jest głos matki. Dzięki słyszeniu binauralnemu, czyli dwuusznemu, dziecko lokalizuje źródło dźwięku zwracając główkę w te stronę. Tuż po urodzeniu słuch jest zmysłem zdolnym do działania. Nie jest jednak całkowicie dojrzały. Do wspomagania prawidłowego rozwoju słuchu służą zabawy dźwiękonaśladowcze.
Wyrazy dźwiękonaśladowcze, czyli onomatopeje, to łatwe do wymawiania sylaby oraz zbitki głosek. Wyrażają one, w naturalny sposób, otaczające nas zjawiska słuchowe.
Zabawy dźwiękonaśladowcze powstały głównie po to, aby dziecko aktywnie werbalnie uczestniczyło w zabawie. Słuchając wierszyków albo bajek dziecko stara się powtarzać proste dźwięki. Gdy idziemy na spacer, jedziemy na wieś, przygotowujemy obiad, kosimy trawnik, dźwięki z otoczenia stale nam towarzyszą.
Mogą to być odgłosy zwierząt:
- Kukułka kuka: ku ku,
- Kot miauczy: miau miau,
- Wilk kłapie zębami: kłap kłap,
- Żaba kumka: kum, kum
- Kaczka kwacze: kwa kwa, itp
Albo odgłosy instrumentów:
- Trąbka gra: tra ta ta
- Bębenek bębni: bum bum bum, itp.
Lub odgłosy przedmiotów:
- Mały zegar robi: cyk cyk
- Duży zegar robi: bim bom
- Czajnik gwiżdże: iiiiiiiii
- Nożyczki tną: ciach ciach
- Dzwoneczek dzwoni: dzyń dzyń..itd.
A także dźwięki sytuacyjne:
- Wieje wiatr: szszszszszszsz
- Spadają krople wody: plum plum plum
- Strzela pistolet: pif paf,
- Rozmowa przez telefon: halo halo
- Przepędzanie natrętnej muchy: a – sio…itd.
Wszystkie zabawy, które są oparte na wyrazach dźwiękonaśladowczych pełnią bardzo ważną rolę w kształtowaniu mowy dziecka. Są jednym z pierwszych językowych kontaktów dziecka z otoczeniem. Ćwiczą cały aparat mowy czyli: oddychanie, głos, melodię, akcent, rytm, słuch fonematyczny, artykulację,
- nadają sprawność i koordynację narządom mowy. Zastępują trudne i niezrozumiałe dla dziecka wyrazy, łatwiejszymi.
Pora przejść od teorii do praktyki. Oto kilka przykładów.
„Tam na polu stoi strach. Ach! Ach!
Jaki duży wyrósł groch! Och! Och!
Ty wietrzyku, liśćmi chwiej! Hej! Hej!
Oli dobrze w żłobku (przedszkolu, szkole) dzisiaj szło! Ho! Ho! Poszedł kaczki wołać Jaś. Taś! Taś!
Od niedzieli zima zła. Hu! Ha!
Do snu nucą kotki dwa. Aaa. Aaa.
Trala la. Trala la. Do widzenia! Pa! Pa! Pa!”
„ Idzie pani: tup, tup, tup.
Dziadek z laską: stuk, stuk, stuk.
Konik skacze: hop, hop, hop.
Żabka robi dłłłuuuuggggiii skok.
Wieje wietrzyk: fiu, fiu, fiu.
Trębacz trabi: tru, tu, tu.
Woda chlapie: chlap, chlap, chlap.
A deszcz pada: kap, kap, kap.”
„ Gdy słonko świeci”
Gdy słonko świeci, cieszą się dzieci,
Ha, ha, ha, ha, ha……
Gdy słonko świeci, wróbel się cieszy,
Ćwir, ćwir, ćwir………..
Gdy słonko świeci, piesek się cieszy,
Hau, hau, hau, hau…….
Gdy słonko świeci, konik się cieszy,
Iha, ha iha ha, iha ha……..
Gdy słonko świeci, kózka się cieszy,
Me, me, me, me, me………
I tak dalej ... ...Gdy słonko świeci ...”
„Gąski”
Idziemy gę – gę- gę – gęsiego,
Do lasu gę – gę- gę – gęstego.
Przez całą drogę gę – gę – gę – gęgamy,
Bo do gęgania dzioby mamy.”
A kiedy zabawa będzie najlepsza? Wtedy kiedy rodzice, razem z dzieckiem, będą pełzać, skakać, stać na jednej nodze jak bocian, będą gwizdać jak czajnik i tykać jak zegar, brzęczeć jak mucha i syczeć jak wąż i będą znali wszystkie wierszyki na pamięć i nie będą ich czytać z książek i poradników. Kiedy nie będą wstydzić się wyrażać swoich emocji i z uśmiechem na twarzy stawią czoła wyzwaniu.
Drodzy rodzice, uczcie się wierszyków do zabaw dźwiękonaśladowczych i bawcie się ze swoimi dziećmi!
mgr Małgorzata Malik - Wiecha
Centrum Autyzmu i Całościowych Zaburzeń Rozwojowych
